มะระขี้นก

มะระขี้นก : Mara Khee nok

ชื่อวิทยาศาสตร์ Momordica charantin Linn

วงศ์ Cucurbitaceae

ชื่ออังกฤษ Balsam apple, Balsam pear, Bitter cucumber, Bitter gourd, Bitter melon, Carilla fruit

ชื่ออื่น ๆ
ผักไห่ มะไห่ มะนอย มะห่วย ผักไซ (เหนือ)
สุพะซู สุพะเด (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
มะร้อยรู (กลาง)
ผักเหย (สงขลา)
ผักไห(นครศรีธรรมราช)
ระ (ใต้)
ผักสะไล ผักไส่ (อีสาน)
โกควยเกี๋ยะ โควกวย (จีน)
มะระเล็ก มะระขี้นก (ทั่วไป)

มะระขี้นก (มะระไทย) คือมะระที่มีผลเล็กๆ สั้นป้อม หัวแหลม ท้ายแหลม ผลยาวประมาณ 2-3 นิ้ว ผิวผลขรุขระ สีเขียวแก่ รสขมจัดกว่ามะระจีน มะระชนิดนี้เป็นพืชพันธุ์ของไทย และเป็นชนิดที่มีสรรพคุณตามตำรายาไทย

ลักษณะโดยทั่วไป
มะระ เป็นพืชเถา มีเถาช่วยพยุงเลื้อยโดยใช้เถายึดลำต้นให้ติดค้าง มะระเป็นพืชปีเดียว สามารถปลูกได้ทุกฤดูกาล และปลูกขึ้นได้ดีกับดินแทบทุกประเภท ในดินควรมีความชื้นสูงสม่ำเสมอ และควรได้รับแสงแดดเต็มที่ตลอดทั้งวัน มะระมีชื่อที่เรียกแตกต่างกันออกไปในแต่ลพท้องถิ่น เช่นมะห่อย มะไห่ (ภาคเหนือ) ผักไห่ (นครราชสีมา) ผักเหย(สงขลา) เป็นต้น มะระที่ปลูกในประเทศส่วนมากมีอายุเก็บเกี่ยวประมาณ 45-50 วัน การเก็บมะระควรทยอยเก็บหรือเก็บวันเว้นวัน โดยการเลือกผลที่โตได้ขนาด มีสีเขียวยังไม่แก่เกินไป ถ้าเริ่มมีสีขาวและเริ่มแตกถือว่าแก่เกินไป

คุณค่าทางอาหารและยา
มะระมีแคลเซียม ฟอสฟอรัส วิตามินซี ไนอาซีน และเบต้าแคโรทีน อยู่ในระดับสูง มะระมีสารโบมอร์ดิซิน ใช้เป็นยาเจริญอาหารได้ดี รสขมเล็กน้อย จะช่วยกระตุ้น ให้เกิดความอยากอาหาร สำหรับผู้มีปัญหาในเรื่องท้องผูก ควรนำมะระมาทำอาหารรับประทานบ่อย ๆ หรือจะคั้นน้ำจากผลมะระมาดื่ม ก็จะมีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อน ๆ และยัง ช่วยลดน้ำตาลในเลือด สำหรับผู้ที่เป็นเบาหวานอีกด้วย ซึ่งปัจจุบัน มีการคิดค้นนำมะระมาทำเป็นผงบรรจุแคปซูล จำหน่ายเป็นยาสมุนไพรให้สะดวกมากขึ้น นอกจากนี้การอมน้ำ คั้นจากผลมะระยังสามารถแก้อาการปวดเมื่อย ปากเป็นขุยได้อีก ข้อระวัง ผลมะระสุกห้ามรับประทานเด็ดขาด เพราะจะทำให้มีอาการคลื่นไส้และอาเจียนได้ ผลอ่อนของมะระขี้นกให้วิตามินซี และเบต้าแคโรทีนสูง เวลาลวกควรลวกทั้งลูก และไม่แช่ไว้นาน เพราะจะทำให้วิตามินซีและเบต้าแคโรทีนสูญเสียไป เคล็ดลับในการทำให้รสขม ของมะระน้อยลงคือ คลุกเคล้าหรือแช่มะระในน้ำเกลือหรือต้มมะระโดยไม่ปิดฝาหม้อจนน้ำเดือดเต็ม ที่ จะช่วยลดความขมให้น้อยลง

สรรพคุณ

ราก
แก้พิษ รักษาริดสีดวงทวาร ฝาดสมาน แก้พิษดับร้อน แก้บิด ถ่ายอุจจาระเป็นเลือด แผลฝีบวมอักเสบ ปวดฟันที่เกิดจากลมร้อนเถา ยาระบายอ่อน ๆ แก้พิษทั้งปวง เจริญอาหาร แก้โรคลมเข้าข้อและเท้าบวม แก้ปวดตามข้อมือและนิ้วมือนิ้วเท้า แก้โรคม้าม แก้โรคตับ ขับพยาธิในท้อง แก้พิษน้ำดีพิการ ลดเสมหะ บำรุงน้ำดี แก้พิษดับร้อน แก้บิด แก้ฝีอักเสบ แก้ปวดฟัน แก้ไข้

ใบ
แก้ไข้ ดับพิษร้อน แก้ปากเปื่อยเป็นขุย ขับพยาธิ ขับระดู บีบมดลูก ขับลม แก้ธาตุไม่ปกติ ทำให้นอนหลับ แก้ปวดศีรษะ แก้พิษ แก้ไอเรื้อรัง ยาระบายอ่อน ๆ แก้เสียดท้อง บำรุงธาตุ ขับพยาธิเส้นด้าย ดับพิษฝีที่ร้อน รักษาแผล บำรุงน้ำดี แก้ไข้หวัด ไข้ตัวร้อน ยาฟอกเลือด แก้ร้อนใน แก้ม้าม แก้ตับพิการ แก้ฟกบวมอักเสบ แก้ปวดเนื่องจากลมคั่งในข้อ ทำให้อาเจียน แก้โรคกระเพาะ แก้บิด แผลฝีบวมอักเสบ เจริญอาหาร ฟอกโลหิต รัดถานและถอนไส้ฝี

ดอก
แก้พิษ แก้บิด

ผล
แก้พิษฝี แก้ฟกบวม แก้อักเสบ แก้โรคลมเข้าข้อ บำรุงน้ำดี ขับพยาธิ แก้ปากเปื่อย ปากเป็นขุ ย บำรุงระดู ดับพิษร้อน ถ่ายท้อง แก้พิษ ขับลม แก้คัน แก้ธาตุไม่ปกติ แก้เสียดท้อง แก้เจ็บปวดอักเสบ ระบายอ่อนๆ แก้บวม แก้โรคผิวหนัง บำบัดโรคเบาหวาน ยาบำรุง ทาหิด ฝาดสมาน แก้โรคเม็ดผดผื่น คันในตัวเด็ก แก้พิษไข้ แก้หัวเข่าบวม แก้ปวดตามข้อ แก้ม้าม แก้ตับพิการ เจริญอาหาร ใช้มากๆ เป็นยาถ่ายอย่างแรง รักษาโรคเรื้อน บำรุงธาตุ แก้ไข้ แก้ปวดเจ็บอักเสบจากพิษต่างๆ ดับร้อน แก้ร้อนใน กระหายน้ำ ทำให้ตาสว่าง แก้บิด ตาบวมแดง แผลบวม เป็นหนอง ต้านมะเร็ง
เมล็ด
แก้พิษ เป็นยากระตุ้นความรู้สึกทางเพศ เพิ่มพูนลมปราณ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง ต้านมะเร็ง

ทั้งห้า
บำรุงน้ำดี ดับพิษทั้งปวง เจริญอาหาร บำรุงน้ำนม แก้ไข้

ไม่ระบุส่วนที่ใช้
แก้ไข้ บำรุงโลหิต แก้โรคลมเข้าข้อ หัวเข่าบวม บำรุงน้ำดี ระบาย แก้โรคม้าม โรคตับ ยาฟอกเลือด ถ่ายพยาธิเข็มหมุด ยาเจริญอาหาร ดับพิษ แก้คัน ทาหิด แก้โรคผิวหนัง บำบัดโรคเบาหวาน ขับพยาธิ