สะพ้านก๊น

ชื่ออื่น ๆ : เส่งแกะบลี้ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) , น่อ (ละว้า-เชียงมใหม่), จิกุกเช่า
(จีน-แต้จิ๋ว)

ชื่อสามัญ : Javanese Elder

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Sambucus javanica Reinw.

วงศ์ : SAMBUCACEAE

ลักษณะทั่วไป :

ต้น : เป็นพรรณไม้พุ่ม แตกกิ่งก้านสาขามากมาย ผิวของลำต้นจะเรียบ ไม่มีขน กิ่งก้านเป็นเหลี่ยม ลำต้นสูงประมาณ 3 เมตร

ใบ : เป็นใบประกอบ ออกตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ ลักษณะรูปแบบขนนก แต่ใหญ่กว่า ก้านหนึ่งมีใบย่อยอยู่ประมาณ
5-9 ใบรูปรียาว ปลายแหลม ขอบใบจักเป็นฟันเลื่อย สีผิวด้านบนเป็นสีเขียวเข้ม ส่วนด้านล้างสีเขียวอ่อน

ดอก : ออกเป็นช่อยู่ตรงส่วนยอดของกิ่ง ลักษณะของช่อดอกนั้นคล้ายกับรูปร่ม ช่อกว้างประมาณ 8-12 นิ้ว สีของดอกมีสีขาวออกเหลืองอ่อน หนึ่งดอกมีอยู่ 5 กลีบ ปลายเป็นตุ้ม

ผล : เป็นลูกกลม ๆ โตประมาณ 3-4 มม. เมื่อสุกเป็นสีแดง

การขยายพันธุ์ : เป็นพรรณไม้กลางแจ้ง เจริญเติบโตได้ดีและเร็วมากในดินที่มีความร่วนซุย ชอบความชื้นปานกลาง ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

ส่วนที่ใช้ : ต้น ดอก ผล และราก

สรรพคุณ : ต้นและราก แก้ปวดข้อ ทำให้เลือดไหลเวียน หลอดลมอักเสบเรื้อรัง ผดผื่นคันมีน้ำเหลือง บรรเทาปวดในรายกระดูกหัก ดีซ่าน บิด ไตอักเสบ

ผล แก้โรคหูด แต่ต้องเป็นผลสดเอามาตำให้ช้ำแล้วถูทาบริเวณที่เป็น

ข้อห้ามใช้ : สตรีมีครรภ์ห้ามรับประทาน

ตำรับยา : 1. ตัวบวมน้ำ นั่งนอนไม่สบาย ให้นำรากมาลอกเปลือกออกเสียก่อน แล้วตำคั้นเอาน้ำ 1 ถ้วยผสมกับเหล้า 1 ถ้วยอุ่นกินตอนท้องว่าง

2. ไตอักเสบ บวมน้ำ ขาบวมน้ำ ใช้ต้นแห้งประมาณ 12-15 กรัม ต้มกับน้ำต้ม

3. ผดผื่นค้นมีน้ำเหลือง ใช้ทั้งต้นนำมาต้มแล้วเอาน้ำชะล้าง

4. แผลบวมแดงอักเสบ ใช้ใบหรือรากสดหั่นเป็นฝอยๆ แล้วตำให้ละเอียด ผสมกับไข่ขาวเล็กน้อยคลุกให้เข้ากันทาตรงบริเวณที่เป็น หรือจะพอกก็ได้

5. โลหิตไหลออกจากทวารทั้งห้า ใช้รากสด 90-120 กรัม ตุ๋นกับกระเพาะหมู รับประทานติดต่อกัน 3-4 วัน

6. สตรีตกขาวมากผิดปกติ ใช้ราก 90 กรัมตุ๋นกับลำไส้เล็กของหมูรับประทานติดต่อกัน 3-5 วัน

สาร เคมีที่พบ : ทั้งต้นมีสารประกอบพวก ฟลาไวนอยด์ แทนนิน chloronic acid, น้ำตาล และฟีนอล ใบมี B-sitosterol, campesterol, stigmasterol,ต-amyrin plamitate, โปแตสเซียมไนเตรท และ ursolic acid

รากมี แทนนินมาก น้ำตาลคืนรูป และอัลคาลอยด์

เมล็ดมี ไชยาโนจีนีติค กลับโคชัยด์ (cyanogenetic glycoside)





กลับสู่ : หน้าหลัก พืชผัก พืชสมุนไพร